Байджиев Мар Ташимович
Байджиев Мар Ташимович
Кинодраматург. КПССтин мүчөсү 1966-жылдан бери. 1935-жылдын 23-мартында Жалал-Абад шаарында мугалим жана жазуучунун үй-бүлөсүндө төрөлгөн. Орто билимди 1944—1954-жылдар аралыгында Фрунзе шаарында алган. 1955—1960-жылдары Кыргыз мамлекеттик университетинин филология факультетинин орус бөлүмүндө окуган. 1961—1962-жылдары «Киргизфильм» студиясында хроника редактору, көркөм фильмдер боюнча улук редактор болуп иштеген. 1964-жылдан тартып Москвадагы Жогорку сценарий курстарын аяктагандан кийин, Кыргыз ССРинин Маданият министрлигинин искусстволор боюнча башкармалыгынын орун басары, репертуардык-редакциялык коллегиянын башкы редактору болуп иштеген. 1971—1975-жылдары «Литературная газета» гезитинин Кыргызстандан өзгөчө кабарчысы болгон.
М. Байджиевдин чыгармачылык ишмердүүлүгү 1956-жылы сынчы жана котормочу катары башталган. Ал кыргыз тилинен орус тилине жана орус тилинен кыргыз тилине котормолорду жасаган. 60-жылдары анын «Кара-Курт», «Тропа» (экөө кыргыз тилинде), «Возвращение», «Чужое счастье» (экөө орус тилинде) аттуу повесттери жана аңгемелери жыйнактары жарык көргөн. Ошол эле учурда Кыргызстандын, Орто Азиянын жана Казакстандын профессионалдык жана элдик театрларында жаш жазуучунун «Возмужавшие», «Дуэль» пьесалары ийгиликтүү коюлган. Соңкусу Москвадагы Моссовет атындагы театрлардын, Пушкин атындагы театрдын, Ленинград, Ташкент, Рига, Тбилиси, Баку, Киев, Алматы жана башка шаарлардын театрларынын репертуарына киргизилген.
«Дуэль» Польшанын, Болгариянын, ГДРдин, Венгриянын, Румыниянын, Чехословакиянын жана башка өлкөлөрдүн театралдык коллективдеринин көңүлүн бурган.
70-жылдары Фрунзе жана башка шаарларда М. Байджиевдин «Древняя сказка», «Жених и невеста» пьесалары жарык көргөн. 1978-жылы Борбордук телевидение М. Байджиевдин пьесасы боюнча «Биз — эркектер» телеспектаклин көрсөткөн. Ошол эле жылы бул пьеса «Искусство» басмаканасында өзүнчө китеп болуп басылып, СССРдин элдеринин тилдерине которулган. Ошол эле учурда «Советский писатель» басмаканасында «Биз — эркектер» пьесаларынын жыйнагы жарык көргөн. Мурда «Мектеп» басмаканасы «Заблудший человек» (кыргыз тилинде) интермедиялар жыйнагын, ал эми «Молодая гвардия» — «Моя золотая рыбка» (орус тилинде) аңгемелер жана повесттер жыйнагын чыгарган.
М. Байджиев бир нече илимий-популярдуу жана документалдык фильмдердин сценарийинин автору: «Великий эпос» (1962, реж. Л. Турусбекова), «Твои подруги» (1962, реж. Л. Турусбекова), «Там, где начинается небо» (1963, реж. Ж. Рахматулин), «Муке» (1970, реж. С. Нарымбетов)—СССРдин эл артисти М. Рыскуловдун жашоосу жана чыгармачылык жолу жөнүндө.
Жогорку сценарий курстарында окуп жатканда М. Байджиев «Чужое счастье» дипломдук сценарийин жазган — азыркы доордун айыл жашоосу жөнүндө, 1978-жылы «Узбекфильмде» режиссер К. Камалова тарабынан коюлган.
Фильм 1979-жылы Ашхабадда өткөн XII Бүткүл Союздук кинофестивалда азыркы айылдын жашоо проблемаларын экранда жаркын чагылдырганы үчүн сыйлык алган.
70-жылдардын аягында М. Байджиевдин киноиндустриядагы активдүү ишмердүүлүгү башталды. 1977-жылы «Киргизфильмде» «Ошибка» аңгемесинин негизинде режиссер Г. Базаров тарабынан бир аттуу киноновелла тартылган. 1979-жылы Борбордук телевидениенин буйругу боюнча «Узбекфильм» студиясында «Ливень» толук метраждуу фильми коюлган (реж. У. Назаров). 1980-жылы «Киргизфильмде» таланттуу кино драматургдун сценарийи боюнча «Золотая осень» картинасын тартуу башталган (реж. Т. Океев).
Кинематографисттердин жазуучунун чыгармачылыгына болгон кызыгуусу анын иштеп чыккан моралдык-этикалык темаларынын актуалдуулугу, азыркы доордун психологиясына терең кирип, эмгек адамын чын жүрөктөн сүйгөндүгү менен байланыштуу.
1962-жылдан бери СССР СКнын мүчөсү.
1966-жылдан бери СССР жазуучулар союзунун мүчөсү.
КИНОДРАМАТУРГДУН ЧЫГАРМАЛАРЫ ТУУРАЛУУ
Ашимов К. Кыргыз киносуна туулган. Ф., «Илим», 1969, 45-бет.
Боборыкин В. Жазуучу жаш кезде.— «Дружба народов», 1970, № 6, 269—271-беттер.
Пименов В. Жолду улантуу. М., «Советский писатель», 1974, 105-бет.
Камалова К. «Чужое счастье».— «Советский экран», 1978, № 14, 10—11-беттер.
«Чужое счастье».— «На экранах Украины» (укр. тилинде), 1979, 12-апрель.
Яковлева Н. Тагдырды талдоо.— «Советский экран», 1979, № 9, 4—5-беттер.
