Тарыхый жана майрамдык даталар КР: сентябрь 2013

СЕНТЯБРЬ

1 – Бүткүл дүйнөлүк тынчтык күнү
– Билим күнү
– Кыргызстандын мунай жана газ өнөр жайынын кызматкерлеринин күнү
– Пржевальск педагогикалык институтунун (1953) ачылганына 60 жыл (азыркы Иссык-Куль мамлекеттик университети К. Тыныстановдун атында)
– И. Исаковдун (1933) туулганына 80 жыл, белгилүү акын, жазуучу, журналист, Кыргызстандын эмгек сиңирген маданият кызматкери
– А. Эркебаевдин (1953) туулганына 60 жыл, илимпоз, адабиятчы, мамлекеттик ишмер, Кыргызстандын Ленин комсомолунун сыйлыгынын лауреаты
3 – И. В. Выходцевдин (1893–1971) туулганына 120 жыл, биология илимдеринин доктуру
4 – Т. Койчиевдин (1938) туулганына 75 жыл, экономика илимдеринин доктуру
– Франсуа Рене де Шатобриандын (1768–1848) туулганына 245 жыл, француз жазуучусу
5 – Томмазо Компанелланын (1568–1639) туулганына 445 жыл, италиялык философ, акын, “Күн шаар” утопиясынын автору
– 90 жыл мурун Эл аралык кылмыш полициясы (Интерпол) түзүлгөн
8 – Журналисттердин эл аралык биримдик күнү
– Грамоталуу болууну жайылтуу боюнча эл аралык күн
– Кыргыз Республикасынын танкисттеринин күнү
– Т. Орокчиевдин (1938) туулганына 75 жыл, акын, котормочу, радиожурналист, Кыргызстандын эмгек сиңирген маданият кызматкери
– Расул Гамзатовдун (1923) туулганына 90 жыл, Дагестандын эл акыны
9 – Бишкекте Славян Кыргыз-Россия университетинин (1993) ачылганына 20 жыл
– Бүткүл дүйнөлүк сулуулук күнү
– Л. Н. Толстойнун (1828–1910) туулганына 185 жыл, орус жазуучусу
11 – Г. Я. Баклановдун (1923) туулганына 90 жыл, орус жазуучусу, драматург, сценарист
12 – Т. Ахметовдун (1938–1993) туулганына 75 жыл, жазуучу, котормочу
15 – М. Кыдыновдун (1928) туулганына 85 жыл, химия илимдеринин доктуру, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген илим кызматкери
– А. М. Бутлеровдун (1828–1886) туулганына 185 жыл, орус илимпозу, органикалык химик
– Франсуа де Ларошфуко (1613–1680) туулганына 400 жыл, француз жазуучусу
16 – Кыргыз Республикасынын орман кызматкерлеринин күнү
– Кыргыз Республикасынын мамлекеттик коргоо кызматынын күнү
19 – А. И. Ивановдун (1938) туулганына 75 жыл, жазуучу, Кыргызстандын эмгек сиңирген маданият кызматкери
20 – Э. Синклердин (1878–1868) туулганына 135 жыл, америкалык жазуучу
20 – Кыргыз Республикасынын ишкеринин күнү
21 – В. Шишковдун (1873–1945) туулганына 140 жыл, орус жазуучусу
22 – Машиналардан боштондук боюнча эл аралык күн
– А. Ф. Лосевдин (1893–1988) туулганына 120 жыл, орус философу
23 – Кыргыз тили күнү
24 – Кыргыз Республикасындагы үй-бүлө, тынчтык жана ынтымак күнү
– Т. Байзаковдун (1923-1992) туулганына 90 жыл, кыргыз жазуучусу
25 – И. К. Ахунбаевдин (1908–1970) туулганына 105 жыл, республикадагы көрүнүктүү хирургдардын бири
27 – Бүткүл дүйнөлүк туризм күнү
29 – Кыргызстандын каны донорлорунун күнү
– Бүткүл дүйнөлүк жүрөк күнү
– Кыргызстандын машина куруучулары күнү
– В. Сухомлинскийдин (1918–1970) туулганына 95 жыл, белгилүү педагог, илимпоз
– И. Л. Андрониковдун (1908–1990) туулганына 105 жыл, жазуучу, адабиятчы
– Д. Ф. Ойстрахтын (1908–1974) туулганына 105 жыл, скрипкачы, СССРдин эл артисти
30 – П. Мерименин (1803–1870) туулганына 210 жыл, француз жазуучусу
– Чечкор түшүмүнүн майрамы

2013-жылы белгиленет:

– Ы. Туманованын (1888–1967) туулганына 125 жыл, кыргыз комузчусу
– Осмонкул Болебалаевдин (1888–1967) туулганына 125 жыл, Кыргыз ССРинин эл артисти, акын-песенник
– Т. Айтматовдун (1903 –1938) туулганына 110 жыл, мамлекеттик жана коомдук ишмер
– Кок-Янгака шаарынын статусун алгандан кийин 70 жыл (1943)

Алтын күздүн биринчи күндөрү келди. Кыргызстанда алар жаркын жана түстүү. Күнү – жайдын толук иллюзиясы: жылуу, булутсуз асман. Жана болгону биринчи салкын таңдар, айрыкча тоолордо, жана биринчи түшүп жаткан жалбырактар сентябрдын келгенин эскертип турат. Эртедеги римдиктерде сентябрь жылдын жетинчи айы болуп, аны септем деп аташкан, бул “жетини” билдирет. 46-жылдагы календардык реформага чейин сентябрь онунчу ай болуп калды, бирок өз атын өзгөртпөдү. Эртедеги орусча аталыштары – вересень, листопадник, күздүн румянцы, жылдын кечи. Кыргыздар эртеде аны аяк оона деп аташкан.