Никита Мендкович: «Кыргызстандын көйгөйү – ири инвестициялык долбоорлордун тармагында»

Жакында Кыргызстан Россия менен Камбаратинская ГЭС-1ди куруу жана эксплуатациялоо боюнча келишимди токтотту. Канадалык инвесторлор менен болгон чыр-чатактан кийин, кыргызстандык Кара-Балта шаарында «Джунда» кытайлык мунайды кайра иштетүү заводу өз ишин токтотту. Неге мындай болуп жатат жана Кыргызстандагы инвестициялык кызыгуу эмне үчүн төмөндөп жатат, ИА экономист, ЕАЭС боюнча эксперт Никита Мендкович айтып берди.

– Чет өлкөлүк инвестициялар Кыргызстанда биринчи көз карашта көрүнгөндөн алда канча жакшы, – деп эсептейт эксперт. – 2015-жылы Кыргызстанга келген чет өлкөлүк инвестициялардын көлөмү 25% га өстү: 2014-жылы 42,3 млрд сом болсо, 2015-жылы 51,1 млрд сомго жетти. Статкомитет өлкөлөр боюнча так маалыматтарды азырынча жарыялаган жок, бирок 2015-жылдын 9 айындагы толук эмес маалыматтарга ылайык, негизинен ЕАЭС өлкөлөрүнөн, биринчи кезекте Россия жана Казакстандан инвестициялар өсүүдө. Мында Россиялык каражаттардын негизинде түзүлгөн Өнүктүрүү фондуна каражаттар эсепке алынбайт. 2014-жылы инвестициялардын абсолюттук көлөмдөрүнүн төмөндөшү фонуна караганда, өткөн жылды ийгиликтүү деп эсептесе болот, бул көп жагынан «ЕАЭС факторунун» натыйжасы, ал республикага эл аралык агенттиктер тарабынан суверендик инвестициялык рейтинг берилгенине таасир этти.

Никита Мендкович Кыргызстандагы проблема – бул ири инвестициялык долбоорлор, чоң инвестициялар жана жай кайтарым менен байланыштуу. Биринчи негизги себеп – дүйнөлүк ашыкча өндүрүш кризиси, анын натыйжасында Россия жана Кытайды кошкондо көптөгөн оюнчулар бош финансылык ресурстарга жетишпей, мурда пландалган активдердин курулушун жайлатууда, аларды кайтаруу үчүн узак убакыт талап кылынат. Ошондуктан инвесторлор Русгидро сыяктуу пауза алууга аракет кылышууда. Мендкович кыргыз тараптын келишимдерди шашылыш кайра карап чыгышы, келечекте иштерди кайра жандандырууну кыйындатарын белгиледи.

– Кыргызстандагы ири долбоорлор традиция боюнча чет өлкөдөн инвесторлорду издөө менен байланышкан көйгөйлөрдү баштан кечирет. 2010-жылдан кийинки менчик укуктарын жана инвестициялык келишимдерди кайра карап чыгуу көйгөйөсү, Кумтор жана Джеруй боюнча чыр-чатактар, инфраструктуранын жетишсиздиги, административдик мүнөздөгү көйгөйлөр, анын ичинде коррупция, баары инвесторлорду алыстатууда. ЕАЭСке кирүү абалды бир аз жакшыртты, анткени Союз Кыргызстанга жалпы рынокко кирүү мүмкүнчүлүгүн ачып берет, бул болсо түрк инвесторлорунун активдүүлүгү менен байланыштуу.

Эксперт ошондой эле, бирок, ири инвестициялар менен курулуштардын тез кайтарымы жок болушу дагы деле көйгөй болуп жатканын, бул Евразия мамлекеттери учурдагы кризисти жеңген сайын чечилет деп кошумчалады.