Изилдөө өткөн жылы башталган жана өлкөнүн 18 регионун камтыган. Натыйжалар свинецтин жогору деңгээли бардык текшерилген аймактардагы балдарда аныкталганын көрсөттү.
Изилдөөнүн негизги натыйжалары
- Изилдөөнүн маалыматына ылайык, Кыргызстанда ар бир бешинчи бала (21%) канынын свинец деңгээли ДССУ тарабынан сунушталган көрсөткүчтөрдөн жогору. Бул балдардын жалпы свинецке болгон таасирин чагылдырат, экологиялык жактан зыяндуу аймактар менен чектелбестен.
- Свинец деңгээлдери демографиялык факторлорго жана региондорго жараша өзгөрүп турат. Жогорку көрсөткүчтөр эркектер, улуу курактагы балдар жана билим деңгээли төмөн ата-энелер менен айылдык жерлерде жашаган балдар арасында байкалган.
- Экологиялык жактан булганган аймактарда жашаган балдардын свинец деңгээлдери өлкө боюнча көрсөткүчтөрдөн кыйла жогору болгон. Мындай аймактарда жашаган эркек балдардын канынын орточо свинец деңгээли кыздардын көрсөткүчтөрүнөн жогору болгон.
Проблеманын маанилүүлүгүИзилдөөчүлөр свинецтин өтө токсиктүү зат экенин, ал балдардын акыл-эс жана физикалык өнүгүүсүнө терс таасир эте алаарын баса белгилешет. Балдар чоңдорго караганда свинецти чөйрөдөн көбүрөөк сиңирип алышат, анткени алардын нерв системасы дагы эле өнүгүүдө.
Эң аз свинецтин саны да мээнин өнүгүүсүнө таасир этип, жүрүм-турумдун өзгөрүшүнө, IQ деңгээлинин төмөндөшүнө алып келиши мүмкүн, бул кийинкиде жашоо сапатына таасир этет. ДССУ 5 мкг/дл жогору свинец деңгээли бар балдар үчүн кийлигишүүнү сунуштайт, анткени балдар үчүн свинецтин коопсуз деңгээли жок.
Бул маалыматтар "Кыргыз Республикасынын критикалык минералдар секторун өнүктүрүү стратегиясы 2025–2030-жылдарга" мамлекеттик программасынын талкууланышынын фонуна карата өзгөчө маанилүү, анда ишке ашырылуучу кендердин 60% дан ашыгы свинец, ошондой эле ртуть, сурьма жана уран камтыйт.
Адистер алынган маалыматтардын негизинде балдардын ден соолугун коргоо үчүн мамлекеттин, адистердин жана коомчулуктун күч-аракеттерин бириктирүүнүн зарылдыгын белгилешет.
Балдарга свинецтин таасирин кантип азайтууга болот?
Ата-энелер свинецтин таасирин азайтуу үчүн бир катар кадамдарды жасай алышат:- Балдардын колдорун, өзгөчө тамактанар алдында, дайыма жуугулары керек;
- Үйдүн тазалыгын камсыз кылуу, чаңды жоюу;
- Таза суу колдонуу жана жашылчаларды, жемиштерди жакшылап жуу;
- Кальций, темир жана С витаминине бай тең салмактуу тамактанууну камсыз кылуу, бул свинецтин сиңирилишин азайтууга жардам берет.
Көп учурда симптомдор жок, физикалык көрүнүштөр ата-энелерге да, дарыгерлерге да байкалбайт.
Свинец менен ууланууну диагностикалоонун жалгыз ишенимдүү ыкмасы — кан анализи.
Өкмөт үчүн сунуштар
Өкмөттүн коомдук саламаттыкты сактоо боюнча координациялык кеңешине сунушталат:- "Кыргыз Республикасынын критикалык минералдар секторун өнүктүрүү стратегиясы 2025–2030-жылдарга" мамлекеттик программасынын алкагында балдардын оор металлдар менен уулануу мониторингин каржылоону, ошондой эле суу камсыздоо системаларын жана калдыктарды сактоочу жайларды оңдоону жана курууну караш керек.
- Свинец менен байланышкан өнөр жай объекттеринин жанындагы осал аймактарда, эски турак жай фондусун санитардык баалоо жана текшерүү жүргүзүү.
- Эски үйлөрдө свинец чаңы жана экинчи жолу тамеки түтүнү менен байланышкан коркунучтар жөнүндө ата-энелерди маалымдоо.
- Кыйын шарттардагы аймактарда турак жайды оңдоо жана реконструкциялоо боюнча социалдык программаларды колдоо жана мүмкүнчүлүк болсо, потенциалдуу кооптуу жерлерден көчүрүү.
