Сатуу көйгөйлөрү жана финансылык жоготуулар
Рахат Кадырбекова, Бишкектеги цехтердин биринин ээси, бөлүшөт: "Азыркы учурда чек арада беш-алты модель турат. Биз учурдагы сезонду жоготтук, жана мындай темпте кийинки жазгы сезонго да даярдала албайбыз. Октябрда келиши керек болгон көпчүлүк товарлар сатылбай калды. Бул кыргыз ишкерлеринин банкроттугуна алып келет, алар салынган каражаттарын кайтарып ала албай жатышат. Ал эми эмгек акы, салык жана ижара боюнча милдеттерди эч ким жокко чыгарган жок. Натыйжада, цехтер жабылууда".Ал өкмөттөн жардамдын зарылдыгын баса белгилейт, болбосо банкрот болгон ишканалардын саны көбөйөт жана аларды калыбына келтирүү өтө кыйын болот.
Россиядан келген кардарлар Өзбекстанга кетүүдө
Кыргызстандык өндүрүүчүлөрдүн продукциясы Россияда жогору бааланганына карабастан, Wildberries маркетплейсинин өкүлдөрү Кыргызстанды зыярат кылышты, бирок конкреттүү чечимдерди азырынча сунуштаган жок.Айгуль Кулбодиева, бул платформада узак убакыттан бери иштеп келе жаткан, учурдагы кризис рыноктун бир бөлүгүн жоготууга алып келерин тастыктады.
“Кабинет бош. Россиялык өнөктөштөр чек арадагы көйгөйлөрдөн улам биз менен иштегиси келбейт. Көптөгөн заказчылар Өзбекстанга жана башка өлкөлөргө кайра багыт алышты”, - дейт ал.
Анын айтымында, бардык керектүү документтердин болушу жүктүн өтүшүн кепилдебейт. “Менде бардык документтер туура: 'Честный знак', декларация жана башка. Бирок маркетплейсте Россияда кабыл алуучуну табууну талап кылышат. Аны кайдан табабыз? Мындан тышкары, 20% НДС кошулду, бул бааларды кыйла жогорулатат. Биз мамлекеттен жардам сурап жатабыз. Салынган миллиондор жана кредиттер, ал эми карго кызматтары кымбаттап жатат”, - деп кошумчалады ал.
2000ден ашык цех жабылды. Кийинки кадамдар кандай болушу керек?
Рыноктун оюнчуларынын айтымында, көйгөйлөр үч ай мурун башталган, бирок мамлекеттин реакциясы минималдуу болду, чиновниктер менен жолугушуулар азырынча натыйжа берген жок.Жасур Парпиев, ишкер, “Көйгөй күтүүсүз пайда болгон жок. Тигүү тармагы азыр критикалык абалда. Биз тупикте турабыз. Биздин маалыматтар боюнча, 2000ден ашык цех жабылды. Эгер ар биринде 15-20 адам иштесе, 40 миңден ашык адам жумушсуз калды. Дээрлик дароо аракет кылышыбыз керек, убакыт азайып баратат. Эгер кырдаал бир-эки айдын ичинде өзгөрбөсө, жабылган цехтердин саны бир нече эсе көбөйөт, жана 100 000ден ашык адам жумушсуз калат”, - дейт ал.
Ал ошондой эле, жумушчулар туруктуулукка үмүттөнүп, унаа жана турак жай үчүн кредиттер алышканын, азыр болсо финансылык милдеттерин аткара албай жатканын баса белгилейт. “Өлкөдө экспорт боюнча үчүнчү орунду ээлеген бүтүндөй тармак мындай абалда калды! Россия мыйзамдуу иштөөгө чакырат, бирок алардын талаптары менен бизге чечимдерди табууга жардам керек. Биз мамлекеттин бизге жардам сунуштап жатканын көрбөйбүз, ал эми бул азыр эле керек”, - деп билдирди ал.
Кыргызстан рентабельдүүлүгүн жоготуу коркунучунда
Ишкерлер системалуу түрдө колдоонун жетишсиздигин жана чыгымдардын кескин жогорулашын белгилешет.“Агросектордо кредиттер жана жөнгө салуу үчүн жооптуулар бар. Ал эми биздин тармакта биз жалгызбыз, - деп түшүндүрөт Жасур Парпиев. - Секторго жеңилдетилген кредиттер керек. Карго кызматтарынын баасы кескин жогорулады - төрт-беш эсе. Эгер мурун килограммы 50 сом болсо, азыр 250 сом. Муну эч ким жөнгө салбайт. Биз башка өлкөлөр менен атаандаша албайбыз”.
Ал жыйынтыктап: “Азыркы учурда айлануучу каражаттар бир айга да жетпейт. Кыска убакыттын ичинде ушунча цех жабылды - бул кооптуу сигнал. Мамлекет бул тармакты колдошу керек, болбосо ал жашап калуу чекитине жетет”, - дейт ал.
Башка ишкерлер анын пикири менен макул, жана кардарлардан “Бишкек рентабелдүү болбой калды” жана “Өзбекстан менен Кытай жаңы өнөктөштөр болушу мүмкүн” деген сөздөрдү көбүрөөк угушууда, бул болсо жеңил өнөр жайынын өкүлдөрүнүн пикиринде он миңдеген жарандар үчүн коркунучтуу келечекти жаратууда.
