Шах-Фазиль мавзолейи XI-XII кылымдардын эң маанилүү архитектуралык эстеликтеринин бири болуп саналат. Мавзолей Ала-Бука районунда, байыркы Сафед-Булан айылында жайгашкан, анын аты эки улуу маданиятты - араб жана түрк маданияттарын бириктирет.
Бул жерлер Бухара жана Самаркандга жортуулдарды өткөрүү боюнча стратегиялык жактан маанилүү болгон. Орто кылымдагы белгилүү араб тарыхчысы Ибн-аль-Ассир бул жерлердин кооздугуна таң калган жана бул тууралуу эмгектеринде жазган. Кийин, уламыштарга ишенсек, бул жерде ужасдуу окуялар болгон: намаз окуп жаткан адамдардын үстүнө вероломдуу кол салуу болуп, 2700 араб жоокери башынан ажыратылган. Жергиликтүү Булан аттуу кыз кесилген баштарды жууп, сүйүктүүсүнүн башын табууга аракет кылып, аларды бул жерде жерге берген. Ошондуктан, бул окуяны эскерүү үчүн мавзолей курулган. Улуу имарат байыркы Сафед-Булан айылына жакын жайгашып, (сафед ыйык жана ак дегенди билдирет) Фергана тоо чокусунун кардуу чокуларына көркөм көрүнүштү ачып турат.
Мавзолейдин кире беришинде, арыктын жанына, чоң таш жатат. Легенда боюнча, Булан ошол жерде каза болгон жоокерлердин баштарын жууп турган. Таштын сол жагында Кыргын-мачет деп аталган жер бар, анда 2700 араб жоокеринин баштары кесилген, алар намаз окуп жатканда, азыр болсо Сафед-Булан деген төмөн мазар турат.
Сафед-Булан мазарына болгону аялдар кире алышат, Куран окуп, ыйык адамдан батасын сурашат. Ошондой эле, короодо, аялдар ташка колу менен тийип, үй-бүлөнүн байлыгы үчүн, ал эми балалуу болбогондор - балдар үчүн тиленишет.
Археолог-илимпоз, КРСУнун профессору Валентина Дмитриевна Горячена мавзолейде Фергана губернатору Махмуд ибн Насыр, Шах-Фазиль деген ат менен белгилүү, адилеттүү шах дегенди билдирет, жерленгендиги тууралуу так фактыларды келтирген. Бул тууралуу, шахтын мучениктик өлүмү жөнүндө да айтып турган кайракаларда жазылган. Сүйүктүү шахына эскерүү үчүн мавзолей курулган.
Шах-Фазиль мавзолейи - куполдук борбордук имарат, төрт тарапка карай бурчтары менен багытталган. Эстеликтин жалпы бийиктиги байыркы полдун деңгээлинен куполдун жогорку бөлүгүнө чейин - 15,5 м, сырткы периметри негизинен - 11,7 м.
Резьба менен жасалган ганчевый штукатуркалар мурдагыдай эле көк, көгүлтүр, сары, кызыл түстөрдүн бай раскраскасынын издерин сактап калган.
XIX кылымдын аягында - XX кылымдын башында, бул жерде, алыскы орто кылымдардагыдай эле, жаныбарларды курмандыкка чалуу менен диний майрамдар өткөрүлгөн. Бул жерге бардык аймактан зыяратчылар агылган. Шах-Фазиль дүйнөлүк маданий мурастын алдын ала тизмесине киргизилген. Жакынкы келечекте уникалдуу тарыхый эстелик жакшы өзгөрүүлөрдү күтүп жатат: Шах-Фазиль туристтерге өзүнүн бардык кооздугунда көрүнөт.
