Кыргыз үй-бүлөсүнүн түрлөрү
XIX кылымдын аягында - XX кылымдын башында үстөмдүк кылган тип кичинекей үй-бүлө болуп, ал түз тукумдаштардан - ата-энеден жана балдардан турган.
Мындай үй-бүлөлөрдүн өлчөмү кыргыздардын жашаган аймактарында ар түрдүү болгон. Мисалы, Пишпек уездинде 1912-1913-жылдары үй-бүлөнүн орточо өлчөмү 5,6 адамды түзгөн (Материалдар... 1913. Б. 284), Наманган уездинде - 5,5 (Материалдар... 1913. Б. 90), Андижан уездинде - 5,9 (Материалдар... 1913. Б. 90), Ош, Ско-белев жана Коканд уездеринде - 5,9 адам (Материалдар... 1915. Б. 108), Маргелан Алаасында - 5,6 (Покровский, Стогов, 1914. Б. 94). Ягни, үй-бүлөнүн орточо өлчөмү - 5,6 адам, бирок ал материалдык камсыздандырууга байланыштуу күчтүү түрдө өзгөрүп турган, бай үй-бүлөлөрдө 10 дан 20 жана андан да көп адамга чейин болушу мүмкүн.
Мындай өлчөм, үй-бүлөнүн башчысынын көп аялдуулугуна, үй жандыктарын көп болушуна жана балдардын кедейлерге караганда өлүм-житиминин төмөндүгүнө байланыштуу болгон.
Кеңейтилип же бөлүнбөгөн үй-бүлө деп аталган түрү да болгон. Анда күйөөнүн бир же эки ата-энеси же жакын туугандары жашаган. Орто Азия жана Казакстандагы көптөгөн башка элдердин үй-бүлөлөрүндө кыздын ата-энеси үйүндө дээрлик эч качан жашабайт, болгону өтө сейрек учурларда. Мунун айынан «Кыздын терүүсүндө отурганча, уулдун керегесинде отур» деген макал бар. Күйөө менен аялынын үй-бүлөдө ата-энесинин үйүндө жашашы да сейрек кездешкен. Мындай учурда күйөөнү жаман мааниде куч куйо – примак деп аташкан.
Бөлүнбөгөн үй-бүлөлөрдө ата-энелер жана балдар менен бирге улуу муундун өкүлдөрү, ата-энелер, үй-бүлөнүн башчысынын бир туугандары, неберелер жашаган. Ошондой эле, күйөө тараптан туулган туугандар, үй-бүлөнүн башчысынын энеси тараптан племянник, жээндер жана башка туугандар да убактылуу же туруктуу жашоого киргизилген.
Кыргыздардын үй-бүлөсү жана үй-бүлөлүк-туугандар тобу
