Дүйнөдөгү эң кымбат тамак – Бешбармак!!! Чын бешбармакты даярдоо үчүн БҮТКҮЛ бир кой же ат керек! Барандын бөлүктөрүнөн жасалган тамак бешбармак эмес.
Дүйнөдөгү эң саясий тамак – Бешбармак!!! Устуканды (дене бөлүктөрүн) бөлүшүүдө эки тарап өзүнүн урматтоо же жек көрүү деңгээлин билдиришкен. Устукан бөлүштүрүлгөндөн кийин, ар бир адам өзүнүн ордун жана статусун билишкен. Устукандардын туура бөлүштүрүлбөөсү себептүү согуштар башталчу. Бешбармак менен өзгөчө урматтуу адамдарды – кудалар, бийлер, расмий делегациялар ж.б. тосуп, узатышат.
Эң урматтуу тамак – Бешбармак!!! Бешбармакты даярдоого АЙРЫКЧА эркектерге ишенишет. Бул аялдар үчүн табу, тыюу салынган жана ыйык аймак. Аялдар бешбармак үчүн болгону лапша даярдоого милдеттүү.
Эң таза жана жеңил тамак – Бешбармак!!! Бешбармактан мурун, кочевниктер МУНУЗДУ түрдө колдорун жууйт жана сууну куюп жатканга (адатта бул балдар) бата беришет. Медицина далилдегендей, бешбармактын этин казанда жана жандуу отто 2 сааттан ашык бышыруу бардык терс заттарды жок кылат жана ашказанда оңой сиңет.
Эң социалдык тамак – Бешбармак!!! Бешбармак, чыныгы кыргыздар жана кочевниктер, эч качан ар бир адамга өзүнчө бербейт, чоң табактарда БИРНЕЧЕ адамга берет, алар жакын отуруп, этти БИРГЕ бөлүшүп, ЖАЛПЫ темаларды талкуулап, бул тамактан ырахат алышат. Бешбармак адамдарды бириктирет жана жакындатат!
Эң этикалык тамак – Бешбармак!!! Тек гана бешбармак балдарды улууларга урмат көрсөтүүгө үйрөтөт - улуулар этке биринчи колун тийгизгенче күтүшөт, өз устуканын күтүп, улууларга ыраазычылык билдирип, болгону «өз» бөлүгүн жешет. Улуулар (аксакалдар) биринчи болуп устуканды бөлүп, жеп отургандарга таратышат, устукан берилгенде, улуулар ар дайым жаштарга жана берилген адамдарга өз каалоолорун жана батасын беришет. Бешбармакта отургандар МУНУЗДУ түрдө күтүшөт, бардык адамдар, айрыкча улуулар, тамактарын жеп бүтмөйүнчө жана Жаратуучуга ыраазычылык билдирип, үй ээси же дасторконго бата беришет.
Илимий теорияларсыз далилденгендей, адамдын биринчи тамактарынын бири бешбармак – бышырылган эт болгон. Бул тамак кочевниктер тарабынан кеңири колдонулуп, башка элдер тарабынан азыркы деңгээлге чейин өнүктүрүлгөн, т.а. бешбармакты камыр, жашылчалар, балык жана башка салттуу эмес азык-түлүк компоненттери менен даярдай башташкан. Бирок чыныгы бешбармактын ажырагыс атрибуту, албетте, эт – устукан. Бешбармактын көптөгөн түрлөрү бар - «Таласча бешбармак», «Нарынча бешбармак», «Озгочо бешбармак», «Балбан бешбармак», «Казакча бешбармак», «Гульчетай» (жука кесилген бешбармак) ж.б. жана т.у.с. Албетте, бешбармак өзүнүн талаптарына жооп бербейт, эгер кочевниктердин соусун - «Чык» (жука кесилген пияз бешбармактын эт суусуна кара чоргогон) колдонбосо.
Эски заманда баатырлар өздөрүнүн чыдамдуулугун физикалык күч менен гана эмес, ашказаны менен да сынашкан – бир бүтүндөй койду жеп же бүт кувшин бозо ичишкен. Тек гана чыныгы баатырлар мындайды жасай алышкан.
Ошондой эле кыргыздардын жана кочевниктердин эң эски тамактарынан бири «Куурдак» болгон. Металл (бронза жана медь) пайда болбой туруп эле, адам куурдак даярдаган. Тактап айтканда, куурдак таштарда – Таш кебек. Албетте, ар бир таш куурдак даярдоого ылайыктуу эмес, атайын таш түрлөрү талап кылынат. Таштардын артыкчылыгы, таш отту өзүнө биркелки өткөрүп, узак убакыт бойдон температураны сактап турат, ошентип эттин өз суюктугу менен идеалдуу бышырууну камсыз кылат – куурдак!
Гамбургерлер жана хот-догдор доорунда ата-бабалардын тамактары гана эмес, пайдалуу касиеттерге ээ, ошондой эле тарбиялык-философиялык маанилерге да ээ.
Кочевниктердин десерттери дагы бар, мисалы «Коолонгон талкан бал менен» жана улуттук ичимдиктерден коктейлдер. Бирок бул башка бир окуя))) Максат Чакиев
